چه ضرورتی دارد که رسول خدا (ص) جانشینی تعیین کند؟
تعیین و نصب جانشین پیامبر به دلایل مختلفى لازم و اجتنابناپذیر بوده است. راز این مسأله در گرو بررسى ضرورت و کارکرد امامت در جامعه اسلامى است که پیش از این بررسى شد.
آنچه اکنون به اختصار یاد مىشود عبارت است از:
- امام و جانشین پیامبر، تبیینگر معصومانه دین پس از پیامبر و بازدارنده از انحراف، تحریف و کژفهمى در دین است.
- امام به لحاظ درک معصومانه از دین، یگانه مرجع حل اختلاف در عرصه فهم و عمل دینى و حافظ انسجام جامعه و بازدارنده از تشتتها و پراگندگىهاى زیانبار است.
- حکومت و سیاست در اسلام حکومتى دینى است و کمال دینى بودن آن در گرو رهبرى کسانى است که در فهم آموزههاى اسلام و التزام به آن در عالىترین سطح، یعنى در حد عصمت باشند.
از طرف دیگر شناخت معصوم امرى عرفى و عادى نیست و تنها با معرفى از سوى خدا امکانپذیر است. از این رو لازم بود که پیامبر صلى الله علیه و آله امر الهى را در این باره به امت گوشزد نماید و کسانى را که داراى شایستگىهاى لازماند به امت معرفى و نصب الهى آنان را ابلاغ کند.
از دیگر سو، چنان که در مباحث پیشین گذشت پیامبر صلى الله علیه و آله در این مسأله اختیارى از خود نداشتهاند. خداوند متعال با توجه به اهمیت فراوان این مسأله، تعیین جانشینى مناسب و ادامهدهنده راه پیامبر را عنصر نهایى اکمال دین و فقدان آن را مساوى با عدم انجام رسالت الهى قلمداد کرده و پیامبر را مأمور به ابلاغ آن نموده است.