اگر شناخت مجتهد اعلم مشکل باشد یا نشناسیم چکار باید کرد؟

توضیح المسائل

(مسأله 4)  اگر شناختن اعلم مشکل باشد به احتیاط واجب باید1 از کسی تقلید کند که گمان به اعلم بودن او دارد 2 ، بلکه اگر احتمال ضعیفی هم بدهد که کسی اعلم است و بداند دیگری از او اعلم نیست3، به احتیاط واجب باید از او تقلید نماید4و اگر چند نفر در نظر او اعلم از دیگران و با یکدیگر مساوی باشند باید از یکی از آنان تقلید کند 5.

این مسأله در رساله آیات عظام سیستانی و سبحانی نیست.

1- اراکی،فاضل ،نوری، سبحانی: اگر شناختن اعلم مشکل باشدباید…

2-خوئی:اگر اختلاف بین مجتهدین ولو اجمالأ معلوم و شناختن اعلم مشکل باشد لازم است احتیاط کند ،و در صورتی که احتیاط ممکن نباشد ،باید از کسی تقلید کند که گمان به اعلم بودن او دارد …

3- خوئی: باید از او تقلید نماید.[پایان مسأله]

4- فاضل: اگر احتمال ضعیفی هم بدهد که کسی اعلم است و احتمال اعلم بودن دیگری را ندهد باید از همان کس تقلید نماید و همینطور اگر علم داشته باشد که مثلأ دو نفر یا مساوی در علم هستند و یا یکی از آنها بطور معیّن ،احتمالاً اعلم است و احتمال اعلمیّت دیگری را ندهد باید از آن شخص معیّن تقلید نماید…

5-اراکی: از هر یک می تواند تقلید کند،هر چند أولی و احوط آن است که پرهیزکارتر را انتخاب کند.

* * * * *

گلپایگانی ،صافی : مسأله-اگر شناختن اعلم مشکل باشد ،می تواند از کسی تقلید کند که یقین به اعلم بودن دیگران از او نداشته باشد یا مخالفت فتوای او با فتوای اعلم معلوم نباشد.واگر چند نفر در نظر او اعلم از دیگران وبا یکدیگر مساوی باشند،باید از یکی از آنان تقلید کند،ولی چنانچه یکی از آنان پرهیزکارتر باشد بهتر آن است که از او تقلید کند.

تبریزی:مسأله –اگر اختلاف بین مجتهدین ولو اجمالأ معلوم و شناختن اعلم مشکل باشد، چنانچه احتمال می دهد یکی از آنان اعلم از دیگران باشد لازم است از او تقلید نماید ودر صورت احتمال اعلمیّت در هر کدام کافی است از یکی از آنها تقلید کند وگمان به اعلمیّت معتبر نیست و همچنین اگر مجتهدین در اعلمیّت مساوی باشند می تواند از یکی از آنها تقلید کند.

بهجت:مسأله-اگر شناختن اعلم مشکل باشد و انسان گمان به اعلم بودن کسی دارد،در صورتی که گمانش به حدّ اطمینان برسد باید از او تقلید کند.بلکه اگر اطمینان برای او حاصل نشد بعید نیست ترجیح کسی که فقط به اعلم بودن اوگمان دارد یا احتمال می دهد، ولی بهتر این است که در این صورت به قول کسی عمل کند که موافق احتیاط باشد.امّا اگر احتمال ضعیفی هم بدهد که کسی اعلم است و بداند دیگری از او اعلم نیست، باید از او تقلید نماید.واگر چند نفر در نظر او اعلم از دیگران و با یکدیگر مساوی باشند باید از یکی ازآنان تقلید کند.

وحید: مسأله – اگر بین دومجتهدیابیشتر در فتاوای مورد ابتلاء علم به اختلاف باشد – اگرچه اجمالاً – در صورتی که بداند یا حجّت شرعیه برتساوی آنان در علم باشد باید به فتوای کسی که فتوای او مطابق با احتیاط است عمل کند و چنانچه فتوای یکی از آنان مطابق با احتیاط نباشد – مثل اینکه یکی فتوا به قصر و دیگری فتوا به تمام بدهد – احتیاط کند بین جمع بین آن دو. و اگر احتیاط ممکن نباشد- مثل اینکه یکی فتوا به وجوب عملی و دیگری فتوا به حرمت عملی بدهد-یا مشقت داشته باشد بنابراحتیاط باید به فتوای کسی که ورع او بر فتوا دادن بیشتر است عمل کند، و اگر در این جهت هم متساویند مخیر است.و همچنین است در غیراینصورت – چه وجود اعلم معلوم ولی معین نباشد و یا وجود اعلم محتمل باشد – اگر احتیاط ممکن بوده و مشقت نداشته باشد. و اگر احتیاط ممکن نباشد یا مشقت داشته باشد، در صورتی که وجود اعلم معلوم ولی معین نباشد، چنانچه احتمال اعلمیت دریک طرف بیشتر باشد بایدبه فتوای او عمل کند، و اگر مساوی باشد بنابراحتیاط باید به فتوای اورع در فتوا عمل نماید و اگر در این جهت هم متساویند مخیّر است. و درصورتی که وجود اعلم محتمل باشد بنابراحتیاط باید به فتوای کسی که گمان دارد یا احتمال می دهد اعلم است یا احتمال اعلمیت در او اقوی است عمل کند، وگرنه بنابراحتیاط باید به فتوای اورع در فتوا عمل نماید ، و اگر در این جهت هم متساویند مخیر است.

زنجانی: مسأله- اگر انسان اختلاف بین مجتهدین را در مسائل مورد ابتلا را احتمال دهد و یقین داشته باشد که یکی از مجتهدین از دیگران اعلم است ولی نتواند اعلم را تشخیص دهد ،باید در صورت امکان، احتیاط نماید واگر احتیاط ممکن نیست ،از کسی که به اعلم بودن وی گمان داشته باشد تقلید کند و اگر گمان نداشته باشد ،از هر کسی که احتمال اعلم بودن او را بدهد می تواند تقلید کند.و اگر یقین نداشته باشد که یکی از مجتهدین از دیگران اعلم است باید از کسی تقلید کند که گمان به اعلم بودن او دارد و احتیاط کردن لازم نیست ،بلکه اگر احتمال اعلم بودن یکی را بدهد وبداند دیگری از او اعلم نیست ،باید از او تقلید نماید،اگرچه  گمان داشته باشد که با هم مساویند واگر هیچ یک از افراد در احتمال اعلم بودن بر دیگری ترجیح نداشته باشد،از یکی از آنها تقلید نماید.

مکارم:مسأله-هر گاه شناختن اعلم بطور قطع ممکن نشود ،احتیاط آن است از کسی تقلید کند که گمان به اعلم بودن او دارد،و در صورت شکّ میان چند مجتهد و عدم ترجیح آنها، از هر کدام بخواهد می تواند تقلید کند.

مظاهری: مسأله – درصورتی که شناخت اعلم مشکل باشد، یا آن که اهل تشخیص در شناخت اعلم اختلاف داشته باشند اعلم بودن شرط نیست و اگر چند نفر در نظر او اعلم از دیگران و با یکدیگر مساوی باشند از هر کدام که بخواهد می تواند تقلید کند، بلکه می تواند در بعضی از مسائل ازکسی و در بعضی دیگر از دیگری تقلید نماید.

مسائل اختصاصی

بهجت:مسأله 5-در صورت مساوی بودن دو مجتهد، جایز است انسان در مسائلی که ارتباطی با هم ندارند،بعضی مسائل را از یکی و بعضی دیگر را از مجتهد دیگر تقلید نماید.

بهجت:مسأله 6-عدول از مجتهد زنده به مجتهد دیگر ،در صورت تساوی دو مجتهد در اعلمیّت،در جمیع مسائل یا در بعضی از مسائل که ارتباطی با هم ندارند ،جایز است،ولی احوط ترک عدول است مگر به اعلم؛و حکم اورعیّت نیز مانند اعلمیّت است.

منبع: توضیح المسائل مراجع

دکمه بازگشت به بالا